απορρόφηση

Στη χημεία, είναι το φαινόμενο κατά το οποίο μια αέρια ουσία περνά μέσα από ένα στερεό ή υγρό σώμα, ή μια υγρή ουσία μέσα από ένα στερεό σώμα. H διείσδυση ενός αερίου σε ένα υγρό υπακούει σε έναν νόμο που διατύπωσε το 1803 ο Γουίλιαμ Χένρι: «Η ποσότητα του αερίου την οποία απορροφά η μονάδα όγκου του υγρού σε σταθερή θερμοκρασία είναι ευθέως ανάλογη προς την πίεση που ασκεί το αέριο στο υγρό». Ο νόμος αυτός ισχύει στην περίπτωση αερίων επαρκώς αραιών, λίγο διαλυτών και τα οποία δεν δίνουν αντίδραση, με τη γενικότερη σημασία της λέξης, με το υγρό μέσα στο οποίο διαλύονται. Είναι γνωστή η περίπτωση της αμμωνίας, της οποίας η διαλυτότητα δεν υπακούει στον νόμο του Χένρι: η αμμωνία αντιδρά πράγματι με το νερό και δίνει υδροξείδιο του αμμωνίου· ακόμα και το υδροχλώριο μπορεί να αποτελέσει ένα ενδεικτικό παράδειγμα, αφού μέσα στο νερό παρουσιάζει μια διάσταση σε ιόντα. Κάθε φορά που έχουμε α. αερίου από ένα υγρό, παρατηρείται αύξηση του όγκου του υγρού που απορροφάται και έκλυση θερμότητας. Η α. αερίου από ένα στερεό συχνά συνοδεύεται από προσρόφηση ή εγκλωβισμό (το αέριο παραμένει δηλαδή έγκλειστο στο λιωμένο μέταλλο κατά τη στερεοποίηση). Αν το στερεό είναι πορώδες (όπως π.χ. η ελαφρόπετρα), η α. είναι πολύ μεγαλύτερη. Η α. ενός υγρού από ένα στερεό μπορεί να συμβεί με αντίδραση, ή και χωρίς, μεταξύ υγρού και στερεού. Η α. αερίου από υγρό είναι χωρίς αμφιβολία η πιο ενδιαφέρουσα, γιατί εφαρμόζεται στις βιομηχανικές τεχνικές καθώς και στην πρακτική του εργαστηρίου. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να πετύχουμε μεγάλη επιφάνεια επαφής, π.χ. κάνοντας να αναβράζει το αέριο μέσα στο υγρό ή χρησιμοποιώντας κατάλληλες στήλες. Ο καθαρισμός των αερίων και η επανάκτησή τους σε ορισμένες βιομηχανικές διαδικασίες ή η εξαγωγή τους από μερικά μείγματα είναι στο σύνολό τους μέθοδοι που στηρίζονται στην εκμετάλλευση της δυνατότητας α. των αερίων από τα υγρά. Ειδικά μπορεί να αναφερθεί η βιομηχανία των πετρελαίων, όπου η μέθοδος της α. εφαρμόζεται για τον διαχωρισμό ορισμένων συστατικών από το μείγμα τους. Η α. αερίου από στερεό συχνά χρησιμοποιείται για καταλυτικούς σκοπούς· ειδικά η α. του υδρογόνου από το παλλάδιο αξιοποιείται στις αντιδράσεις αναγωγής. Στη βιομηχανία, η α. ενός αερίου από το νερό ή άλλο υγρό γίνεται σε ειδικές εγκαταστάσεις που ονομάζονται πύργοι α. Οι πύργοι αυτοί, ύψους 10 έως 30 μ., είναι εφοδιασμένοι με δακτυλίους από γυαλί, πηλό ή άλλο υλικό (δακτύλιοι του Ράσινγκ) για να αυξάνεται στο μέγιστο η επιφάνεια επαφής, ενώ έχουν διπλά τοιχώματα για να μπορεί να κυκλοφορεί το νερό ψύξης. Στην κορυφή του πύργου βρίσκονται τα στόμια από τα οποία βγαίνει το νερό (ή άλλο απορροφητικό υγρό), ενώ το αέριο εισάγεται από το κάτω μέρος της στήλης και υποχρεώνεται να ανέβει με απορροφητήρες. Το νερό κατά την κάθοδό του προς τον πυθμένα της στήλης εφάπτεται ομοιόμορφα στους δακτυλίους και σχηματίζει έτσι ένα λεπτό στρώμα σημαντικής έκτασης, το οποίο αυξάνει πολύ την ταχύτητα α. Η θερμότητα που αναπτύσσεται κατά την α. αφαιρείται με την κυκλοφορία του νερού ή άλλου ψυκτικού μείγματος σε όλο το ύψος του πύργου. Το καθαρό προϊόν βγαίνει από το κάτωμέρος, χαμηλότερα από το σημείο εισαγωγής του αερίου, και μπορεί να εισαχθεί ξανά στην κορυφή της στήλης. Για να γίνει όσο το δυνατόν πιο σταθερή η συμπύκνωση του αερίου που απορροφάται, οι πύργοι είναι εφοδιασμένοι με αυτόματες διατάξεις που ρυθμίζουν την παροχή των στομίων σε σχέση με την ποσότητα του εισερχόμενου αερίου. Οιπύργοι α. μπορεί να βρίσκονται σε σειρά, για να επιτυγχάνονται διαλύματα με τη μεγαλύτερη δυνατή συμπύκνωση. α. κυμάτων.Μια κύμανση (ακουστική ή ηλεκτρομαγνητική) που διασχίζει ένα σώμα, το οποίο καλείται απορροφητικό, μπορεί να υποστεί τόσο μια μείωση ενέργειας (οπότε μιλάμε για απόσβεση) όσο και μια υλική α. ή και μια μετατροπή σε ένα ή περισσότερα κύματα διαφορετικής φύσης. Αυτό συμβαίνει επειδή το κύμα που εισχωρεί μέσα στο σώμα τού παραχωρεί την ενέργειά του. Στην περίπτωση των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων, τα μέσα που απορροφούν πλήρως την ενέργεια προσπίπτουσας ακτινοβολίας, οποιοδήποτε και αν είναι το μήκος κύματός της, λέγονται μέλανα σώματα· αντίθετα, άλλα μέσα απορροφούν πλήρως ή κατά μεγάλο μέρος την ενέργεια της ακτινοβολίας ενός ή περισσότερων καθορισμένων μηκών κύματος, ενώ αφήνουν τα άλλα να περνούν· με τα υλικά αυτά κατασκευάζονται τα γνωστά μας οπτικά φίλτρα. Σε μερικές περιπτώσεις, η ενέργεια των ακτινοβολιών χρησιμοποιείται για να παραχθούν χημικές αντιδράσεις στο εσωτερικό. Όταν δεν συμβαίνει αυτό, τότε η ενέργεια που απορροφάται μπορεί να μετατρέπεται πλήρως σε θερμική ενέργεια των σωματιδίων που αποτελούν το υλικό, ή μπορεί να επανεκπέμπεται κατά ένα μέρος με μορφή ακτινοβολίας με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Το φαινόμενο αυτό συνδέεται με την εσωτερική δομή της ύλης: μπορεί να εμφανιστεί αλληλεπίδραση μεταξύ του κύματος και του πυρήνα· παρατηρείται τότε επιβράδυνση, στάση ή και μετατροπή του κύματος στις λεγόμενες πυρηνικές αντιδράσεις. Στην πραγματικότητα, συχνά τα φαινόμενα αυτά εμφανίζονται ταυτόχρονα, αλλά κατά γενικό κανόνα για ενέργειες κύματος μικρότερες από μερικά δισεκατομμύρια ηλεκτροβόλτ επικρατεί o ιονισμός. Η μελέτη της α. των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων από διάφορα υλικά οδήγησε στην ανακάλυψη σημαντικών φαινομένων, όπως το φαινόμενο Κόμπτον, το φωτοηλεκτρικό φαινόμενο και η διαδικασία της δημιουργίας ζεύγους σωματιδίου-αντισωματιδίου (εξαΰλωση), των οποίων η θεωρητική ερμηνεία αποτέλεσε μια από τις κυριότερες επιτυχίες της σύγχρονης φυσικής. συντελεστής α. (Φυσ.). Όταν η ακτινοβολία περνά μέσα από ένα μέσο, η α. εξαρτάται από το μήκος κύματός της, το πάχος και τη φύση του μέσου. O συντελεστής α. έχει διαστάσεις αντιστρόφου μήκους (εκ.^-1) και λέγεται γραμμικός συντελεστής α. (ae). Μερικές φορές είναι πολύ πιο βολικό (όπως συμβαίνει στην α. ακτίνων Χ) να χρησιμοποιείται η μάζα ανά μονάδα επιφάνειας αντί για το πάχος του απορροφητή. O αντίστοιχος συντελεστής λέγεται τότε μαζικός συντελεστής α. (am) εκφράζεται σε cm²/gr και ισούται με α/e, όπου e η πυκνότητα του υλικού. Τέλος, η α. ήχου χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι o λόγος της ενέργειας του ηχητικού κύματος, που απορροφήθηκε από ένα μέσο προς την ενέργεια του ηχητικού κύματος, πέφτει σε αυτό. Η τιμή του συντελεστή α. εξαρτάται από τη φύση του υλικού και τη συχνότητα του ήχου. ταινίες α. (Φυσ.). Σκοτεινές ταινίες που εμφανίζονται στο φάσμα α., δηλαδή στο φάσμα που παράγεται όταν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία με συνεχές φάσμα περάσει μέσα από αέριο ή ατμό πριν φτάσει στο φασματοσκόπιο. Οι ταινίες αυτές αποτελούνται από πολυάριθμες γραμμές τόσο κοντά μεταξύ τους, ώστε στην περιοχή αυτή το φάσμα εντοπίζεται ουσιαστικά σαν συνεχές. Οι ταινίες α. οφείλονται στην εκλεκτική α. από το αέριο ή τον ατμό ορισμένων συχνοτήτων από το φάσμα της ακτινοβολίας. Γενικά, το αέριο ή ο ατμός απορροφά εκείνες τις συχνότητες που θα εξέπεμπε αν η θερμοκρασία του γινόταν αρκετά υψηλή.

* * *

η

1. απομύζηση υγρού

2. πλήρης αφοσίωση σε κάτι, το ζωηρό ενδιαφέρον για κάτι

3. «απορρόφηση πιστώσεων, υποψηφίων κ.λπ.» — το να καταναλώνονται όλα τα χρήματα ή να γίνονται δεκτοί όλοι οι υποψήφιοι

4. η λειτουργία που εξασφαλίζει την εισαγωγή των θρεπτικών υλικών στους φυτικούς ή ζωικούς οργανισμούς και τη διοχετεύει σε όλα τα κύτταρα

5. κάθε διεργασία κατά την οποία μια ουσία διεισδύει στο εσωτερικό της άλλης.

[ΕΤΥΜΟΛ. < απορροφώ. Η λ. μαρτυρείται από το 1817 στον Φιλολογικό Τηλέγραφο].